Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΟΥ ΛΟΥΚΑ ΣΤΗ ΘΗΒΑ ΒΟΙΩΤΙΑΣ
Τῆς Εἰρήνης Οἰκονομίδου
θεολόγου -
Σύμφωνα μέ τόν Συναξαριστή τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας, ὁ ῞Αγιος Λουκᾶς ὁ Εὐαγγελιστής,
πού ἦταν ἑλληνικῆς καταγωγῆς ἀπό τήν ᾿Αντιόχεια τῆς Συρίας καί ἰατρός ἐπιστήμων τῆς
ἐποχῆς ἐκείνης, ἐτελείωσε τήν ζωήν του μαρτυρικῶς στήν Θήβα τῆς Βοιωτίας (τόν κρέμασαν
σέ μιά ἐλιά σύμφωνα μέ τήν πηγή τῆς Πατρολογίας MIGNE Ε.Π. 145,210, Νικηφόρος Κάλλιστος
Ξανθόπουλος, ᾿Εκκλησ. ῾Ιστορία 14ος αἰ.), ὅπου εἶχε ἔλθει νά κηρύξη τό Εὐαγγέλιο,
μετά τό Μαρτύριο τοῦ ᾿Αποστ. Παύλου στήν Ρώμη ἐπί Νέρωνος (Εὐσέβιος, ῾Ιστορ. βιβλ.
20). ῾Ο τόπος τοῦ μαρτυρίου τοῦ ῾Αγ. Λουκᾶ κατά τήν παράδοσι, εἶναι τό σημερινό παλαιό
νεκροταφεῖο τῶν Θηβῶν (ἀνατολικά τῆς πόλεως), ἡ ἐκκλησία τοῦ ὁποίου ὀνομάζεται ῞Αγ.
Λουκᾶς. Μέσα σ᾿ αὐτόν τόν ναό βλέπουμε σήμερα, στό δεξιό μέρος τοῦ ἱεροῦ (διακονικό),
τήν ἀρχαία ρωμαϊκή λάρνακα (σαρκοφάγο), ὅπου εἶχε ἐναποτεθῆ τό ἅγιο λείψανο. ῾Ο τάφος
αὐτός ἀνήκει στό Β΄ π.Χ. αἰ., ὅταν πολλοί Ρωμαῖοι εἶχαν ἐγκατασταθῆ στήν ῾Ελλάδα,
λόγω τῆς ρωμαϊκῆς κατακτήσεως καί ἀνῆκε στή ρωμαϊκή οἰκογένεια Νηδύμου -
Οἱ χριστιανοί τῆς Θήβας ἐτοποθέτησαν τό ἅγιο λείψανο τοῦ ῾Αγίου Λουκᾶ
σ᾿ αὐτήν τήν λάρνακα "λόγω τιμῆς". ᾿Επί Αὐτοκράτορος Κωνσταντίου (337-
Κατά τήν μαρτυρία τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ συγγραφέως Νικηφόρου -
Πρέπει, λοιπόν, νά καταστήσωμε γνωστή πανελληνίως τήν ὕπαρξι αὐτοῦ τοῦ μεγάλου προσκυνήματος τῆς ᾿Ορθοδοξίας, πού μπορεῖ νά πάρη καί παγκόσμιες διαστάσεις, λόγω τοῦ ἐνδιαφέροντος τῶν θρησκευομένων τῆς Δύσεως, ὅπως συνέβη καί μέ τούς Φιλίππους τῆς Μακεδονίας καί τήν Πάτμο. Τό ἴδιο δέ πρέπει νά κάνωμε καί γιά τήν Πάτρα (μαρτύριο ῾Αγ. ᾿Ανδρέου) καί γιά τήν Νικόπολι Πρεβέζης (Τιτ.3,12), ὅπου ὁ ᾿Απ.Παῦλος πέρασε ἕνα χειμῶνα καί ὅπου σήμερα ὑπάρχουν δάπεδα ψηφιδωτά βασιλικῶν τοῦ 5ου μ.Χ. αἰ. (τά καλύτερα διατηρημένα ὅλης τῆς Βαλκανικῆς).
Τό μνημονευθέν κείμενο τῆς ᾿Εκκλησιαστικῆς ῾Ιστορίας τοῦ Νικηφόρου -
"Λουκᾶς δ᾿ ἐξ ᾿Αντιοχείας εἷλκε τό γένος ἥτις κατά τήν Κοίλην κεῖται Συρίαν, τέχνῃ μέν ἰατρός, ἄκρως δέ τήν ζωγράφου τέχνην ἐξεπιστάμενος. Θήβαις δ᾿ ἐν ἑπταπύλοις τῷ θεσπεσίῳ περιτυχών Παύλῳ, τήν πατρώαν πλάνην ἀπείπατο Χριστῷ προσιών. ᾿Αντί δέ σωμάτων τήν τῶν ψυχῶν ἠλλάξατο θεραπείαν. Καί δή τό κατ᾿ αὐτόν Εὐαγγέλιον συνεγράψατο Παύλου ὑπαγορεύσαντος. ῾Ωσαύτως δέ καί τάς τῶν ᾿Αποστόλων Πράξεις. Συνδιαγαγών δ᾿ ἐν Ρώμῃ τῷ Παύλῳ, ἐπανήκει τῇ ῾Ελλάδι αὖθις. Πολλούς δέ τῷ φωτί τῆς θείας γνώσεως ποδηγήσας, ὑπό τῶν ἀθετούντων τόν Θείον Λόγον, ἐπί καρποφόρου ἐλαίας ἀναρτηθείς, οὐ γάρ ἦν ξύλον ξηρόν ὥστε εἰς σταυρόν διασκευασθῆναι, τῷ Θεῷ τήν ψυχήν παρατίθησιν, ὀγδοήκοντα ἐτῶν γενόμενος, ὡς φασίν. ῞Οπου δέ τό σῶμα αὐτοῦ κατετέθη μεταξύ μνημείων πολλῶν, προσευχῇ τῶν πιστῶν καταμηνύεται. Κολλύρια γάρ ἰατρικά ὁ Θεός ὖσεν ἄνωθεν τοῦ θείου αὐτοῦ μνήματος, εἰς σύμβολον οἶμαι, τῆς αὐτοῦ ἰατρείας. ᾿Εξ οὗ καί γνώριμος ὁ τάφος τοῖς αὐτοῦ πᾶσι καθίστατο. Φασί δέ αὐτόν πρώτιστον τήν τε Χριστοῦ εἰκόνα καί τῆς αὐτόν θεοπρεπῶς τεκούσης, ἔτι δέ καί τῶν κορυφαίων ἀποστόλων, διά ζωγραφικῆς ἱστορίσαι τέχνης, κἀντεῦθεν εἰς πᾶσαν τήν οἰκουμένην τό τοιοῦτον εὐσεβές καί πάντιμον ἔργον ἐξενεχθεῖναι. Τό γε μήν αἰδοῦς ἁπάσης ἄξιον τό ἱερόν αὐτοῦ λείψανον Κωνστάντιος, ὁ τοῦ Μ. Κωνσταντίνου υἱός, δι᾿ ᾿Αρτεμίου τοῦ μεγίστου μάρτυρος ἐκ Θηβῶν μετακομισάμενος, ὡσαύτως δέ καί τό τοῦ πρωτοκλήτου ᾿Ανδρέου ἐκ Πατρῶν τῆς ᾿Αχαΐας, ἔτι δέ καί ἐκ τῆς ἐν ᾿Ασίᾳ ᾿Εφέσου Τιμοθέου τοῦ ᾿Αποστόλου, ἐν τῇ ἐπωνύμῳ τοῦ πατρός αὐτοῦ πόλει, τῷ τῶν ἱερῶν ᾿Αποστόλων σηκῷ σεβασμίως κατέθετο" (MIGNE Ε.Π. 145,210).